Σημεία Στίξης: το κόμμα (Ενότητες 8 & 10)

Πότε χρησιμοποιούμε κόμμα;

Βάζουμε κόμμα

α. σε επίπεδο πρότασης

ü στην ασύνδετη παράθεση όμοιων όρων (υποκείμενο, αντικείμενο, κατηγορούμενο, προσδιορισμός)

§  Στην απαρίθμηση επιθέτων μπροστά από ένα ουσιαστικό το κόμμα μπαίνει και πριν το τελευταίο επίθετο, όταν αυτό προσδιορίζει το ουσιαστικό ακριβώς όπως και τ' άλλα:

 π.χ. Με αργά, βαριά, κουρασμένα βήματα.

§  Αλλά δεν μπαίνει, όταν το τελευταίο επίθετο αποτελεί με το ουσιαστικό έννοια που την προσδιορίζουν τα προηγούμενα επίθετα:

 π.χ. Με κέρασε άσπρο παλιό κρασί.

ü χωρίζουμε τους όρους μιας πρότασης που συνδέονται με τους συνδέσμους ή, είτε, μήτε, ούτε, όταν είναι περισσότεροι των δυο: Ούτε ο Κώστας, ούτε ο Γιώργος, ούτε Μαρία κατάφεραν να λύσουν το γρίφο. Αλλά: Ούτε ο Μπάμπης ούτε ο Θωμάς είπαν την αλήθεια

ü στις παραθέσεις και τις επεξηγήσεις
π.χ. Άρχισε μια βροχή, κατακλυσμός.
Ο Όλυμπος, το ψηλότερο βουνό της Ελλάδας, ήταν κατοικία των θεών.

ü για την ανάδειξη ενός επιρρηματικού προσδιορισμού

ü στην κλητική προσφώνηση και (κάποτε) στο επιφώνημα

    π.χ. Ανέβασες, Λευτέρη, το κουτί στον πρώτο όροφο;

ü για να χωρίσει ένα μόριο ή ένα βεβαιωτικό (ή αρνητικό) επίρρημα στην αρχή της περιόδου, που χρησιμεύει για τη σύνδεση με τα προηγούμενα:
π.χ. Ναι, θα φύγω.– Όχι, δε θέλω.– Τότε, θα συμφωνήσουμε (δηλ. αφού είναι έτσι).

β. σε επίπεδο περιόδου

ü στην ασύνδετη παράθεση ισοδύναμων προτάσεων

   (Κύρια + Κύρια, Δευτερεύουσα + Δευτερεύουσα)
π.χ. Βγήκαμε από το σχολείο, πήραμε το δρόμο και σε λίγο φτάσαμε στην πλατεία.
Θέλω να παίξω, να γελάσω, να τραγουδήσω.  

ü στην παρατακτική σύνδεση ισοδύναμων προτάσεων με συνδέσμους αντιθετικούς ή
διαζευκτικούς (Κύρια + Κύρια, Δευτερεύουσα + Δευτερεύουσα)
π.χ. Ή θα σωθούμε, ή θα χαθούμε.
Ναι μεν είναι ακριβότερο, αλλά είναι το καλύτερο για τη δουλειά μου.

§  Πριν από το σύνδεσμο και, όταν αυτός έχει σημασία συνδέσμου που χρειάζεται κόμμα.

 π.χ. Εσύ μαζεύεις, και (= ενώ) αυτός σκορπά.

         Πήγαινε στο καλό, και (= γιατί) δε σ' έχω ανάγκη.

§  Βάζουμε κόμμα πριν από το και, εάν αλλάζει το υποκείμενο:

 π.χ. Ήρθα νωρίς, και μου ανέθεσε πολλές εργασίες.

ü  στην υποτακτική σύνδεση (Κύρια + Δευτερεύουσα ή Δευτερεύουσα + Δευτερεύουσα)

§  στις δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις ως επεξήγηση

§  στις δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις

ü  στις παρενθετικές προτάσεις

Δε χρησιμοποιούμε κόμμα στις παρακάτω περιπτώσεις

α. ανάμεσα στο ρήμα και το υποκείμενο, το αντικείμενο ή τον επιρρηματικό προσδιορισμό του
π.χ. Είναι επικίνδυνος αυτός ο άνθρωπος.

       Του έδωσε ένα καλό μάθημα.

        Πήγαινε γρήγορα στη δουλειά σου.

β. ανάμεσα στο υποκείμενο ή αντικείμενο και τους προσδιορισμούς τους, πλην παράθεσης και επεξήγησης

π.χ. Είδα το ωραιότερο ηλιοβασίλεμα της ζωής μου.

        Μπήκε στο σαλόνι χαμογελαστός και σίγουρος.

γ. ανάμεσα σε μια κύρια και μια δευτερεύουσα ονοματική πρόταση, πλην παράθεσης και επεξήγησης
π.χ. Παρατηρώ ότι εργάζεσαι με ζήλο.

       Απαγορεύεται να πετάτε σκουπίδια.

δ. πριν από τις περιοριστικές (ή προσδιοριστικές) αναφορικές προτάσεις, που εισάγονται συνήθως με το που, καθώς και πριν από τις ελεύθερες αναφορικές προτάσεις που έχουν θέση υποκειμένου, αντικειμένου ή κατηγορουμένου.
π.χ. Αυτά που είπε προχτές δεν τα ξαναλέει.

       Ο Γιάννης πίστεψε όσα του είπα.

ε. πριν από το αιτιολογικό που και το τελικό να, καθώς και πριν από τις τελικές προτάσεις , όταν το νόημα τους συνδέεται στενά με το νόημα της κύριας πρότασης.
π.χ. Λυπάμαι που φεύγεις.
       Ήρθα για να σε δω.